ರಾಮಾನುಜ ಅಥವಾ ರಾಮಾನುಜಾಚಾರ್ಯರು (ಕ್ರಿ.ಶ. 1017-1137) ಒಬ್ಬ ಭಾರತೀಯ ಧರ್ಮಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ, ತತ್ವಜ್ಞಾನಿ, ಸಮಾಜ ಸುಧಾರಕ, ಮತ್ತು ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದೊಳಗಿನ ಶ್ರೀ ವೈಷ್ಣವ ಸಂಪ್ರದಾಯದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖ ಪ್ರವರ್ತಕರಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬರು. ಅವರ ಭಕ್ತಿಪಂಥದ ತಾತ್ವಿಕ ತಳಹದಿಗಳು ಭಕ್ತಿ ಚಳುವಳಿಯ ಮೇಲೆ ಪ್ರಭಾವ ಬೀರಿದವು.
ರಾಮಾನುಜರು ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಶ್ರೀಪೆರುಂಬುದೂರು ಎಂಬ ಹಳ್ಳಿಯಲ್ಲಿ ಜನಿಸಿದರು. ರಾಮಾನುಜರು ವೇದಾಂತದ ವಿಶೇಷಾದ್ವೈತ ಉಪಪಂಥದ ಮುಖ್ಯ ಪ್ರತಿಪಾದಕರಾಗಿ ಪ್ರಸಿದ್ಧರು. ಬ್ರಹ್ಮಸೂತ್ರಗಳ ಮೇಲೆ ಭಾಷ್ಯ, ಭಗವದ್ಗೀತೆ ಮುಂತಾದ ಪ್ರಭಾವಶಾಲಿ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ರಾಮಾನುಜರು ಬರೆದರು.
ರಾಮಾನುಜರ ತತ್ವಶಾಸ್ತ್ರ
ಅವರ 'ವಿಶಿಷ್ಟಾದ್ವೈತ' ಸಿದ್ಧಾಂತ ವಿಷ್ಣು ಭಕ್ತಿಯ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಆಧ್ಯಾತ್ಮಿಕ ಮುಕ್ತಿಯ ಸಾಧನವಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತುತಪಡಿಸಿದರು. ಆತ್ಮ ಮತ್ತು ಬ್ರಹ್ಮಗಳ (ಪರಮ ಸತ್ಯ) ನಡುವೆ ಬಹುತ್ವ ಮತ್ತು ವ್ಯತ್ಯಾಸಗಳಿವೆ ಎಂದು ಅವರ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳು ಪ್ರತಿಪಾದಿಸುತ್ತವೆ.
ರಾಮಾನುಜರು ಮದುವೆಯಾದ ನಂತರ, ಕಾಂಚೀಪುರಂಗೆ ಬಂದು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡಿದರು. ರಾಮಾನುಜರು ಮತ್ತು ಅವರ ಗುರುಗಳು ವೇದ ಗ್ರಂಥಗಳನ್ನು, ಅದರಲ್ಲೂ ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳನ್ನು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ಆಗಾಗ್ಗೆ ಭಿನ್ನಾಭಿಪ್ರಾಯಹೊಂದಿದ್ದರು. ನಂತರ ರಾಮಾನುಜರು ತಮ್ಮ ವಿದ್ಯಾಭ್ಯಾಸವನ್ನು ತಾವೇ ಮುಂದುವರೆಸಿದರು. ರಾಮಾನುಜರು ಕಾಂಚೀಪುರಂನ ವರದರಾಜ ಪೆರುಮಾಳ್ ದೇವಾಲಯದಲ್ಲಿ (ವಿಷ್ಣು) ಅರ್ಚಕರಾದರು. ರಾಮಾನುಜರು ಉಪನಿಷತ್ತುಗಳ ಪರ್ಯಾಯ ವ್ಯಾಖ್ಯಾನವನ್ನು ನೀಡಿದರು.
ನಂತರದ ಜೀವನ
ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ಪೀಡಕ ರಾಜನನ್ನು ಕ್ರಿಮಿಕಾಂತ ಚೋಳ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಈ ರಾಜನ ದುಷ್ಟ ಉದ್ದೇಶಗಳನ್ನು ಅರಿತ ರಾಮಾನುಜರು 14 ವರ್ಷಗಳ ಕಾಲ ಹೊಯ್ಸಳ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ತೆರಳಿದರು, ಆ ಮೂಲಕ ಜೈನ ರಾಜನಾದ ಬಿಟ್ಟಿದೇವ (ವಿಷ್ಣುವರ್ಧನ) ರಾಮಾನುಜರಿಗೆ ಮೇಲುಕೋಟೆಯಲ್ಲಿ ದೇವಾಲಯ ನಿರ್ಮಿಸಲು ಸಹಾಯ ಮಾಡಿದನು.