ಸರ್ ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ ಕೆಸಿಐಇ
ಎಫ್ ಎಸ್ಸಿ, ಸರ್ ಎಂವಿ ಎಂದೇ ಚಿರಪರಿಚಿತರಾಗಿದ್ದರು. ಭಾರತೀಯ ಸಿವಿಲ್ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಮತ್ತು ರಾಜನೀತಿಜ್ಞರಾಗಿದ್ದರು
ಮತ್ತು ಮೈಸೂರಿನ 19ನೇ ದಿವಾನರಾಗಿದ್ದರು. 1955ರಲ್ಲಿ ಭಾರತದ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಗೌರವವಾದ ‘ಭಾರತ ರತ್ನ’
ಪ್ರಶಸ್ತಿಯನ್ನು ಅವರು ಪಡೆದರು. ಸಾರ್ವಜನಿಕ ಹಿತಕ್ಕಾಗಿ ನೀಡಿದ ಕೊಡುಗೆಗಳಿಗಾಗಿ ಕಿಂಗ್ ಜಾರ್ಜ್
V ರಿಂದ ಬ್ರಿಟಿಷ್ ಇಂಡಿಯನ್ ಎಂಪೈರ್ನ ‘ನೈಟ್ ಕಮಾಂಡರ್’ ಆಗಿ ಕೆಲಸ ಮಾಡಿದರು. ಅವರ ಜನ್ಮದಿನವಾದ
ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 15 ರಂದು ಭಾರತ, ಶ್ರೀಲಂಕಾ ಮತ್ತು ತಾಂಜೇನಿಯಾಗಳಲ್ಲಿ ಇಂಜಿನಿಯರುಗಳ ದಿನವನ್ನಾಗಿ ಅವರ
ಸ್ಮರಣಾರ್ಥ ಆಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೈಸೂರು ನಗರದ ವಾಯುವ್ಯ ಉಪನಗರದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣರಾಜಸಾಗರ
ಅಣೆಕಟ್ಟೆಯ ಮುಖ್ಯ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಆಗಿ ಕಾರ್ಯ ನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತಿದ್ದ ಅವರು, ಹೈದರಾಬಾದ್ ನಗರಕ್ಕೆ ಪ್ರವಾಹ
ರಕ್ಷಣಾ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮುಖ್ಯ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಆಗಿಯೂ ಸೇವೆ ಸಲ್ಲಿಸಿದ್ದರು.
ಜೀವನಚರಿತ್ರೆ
ತೆಲುಗು ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಕುಟುಂಬದಲ್ಲಿ ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ
ಶ್ರೀನಿವಾಸ ಮತ್ತು ವೆಂಕಟಲಕ್ಷ್ಮಮ್ಮ ಎಂಬವರಿಗೆ ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯನವರು ಜನಿಸಿದರು. ಈಗಿನ ಆಂಧ್ರಪ್ರದೇಶದ
ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ ಗ್ರಾಮದವರಾದ ಇವರು ಮುಂಬಯಿಯ ಲೋಕೋಪಯೋಗಿ ಇಲಾಖೆಯಲ್ಲಿ ಸಹಾಯಕ ಎಂಜಿನಿಯರ್ ಆಗಿ ಕೆಲಸ
ಪಡೆದು ನಂತರ ಭಾರತೀಯ ನೀರಾವರಿ ಆಯೋಗಕ್ಕೆ ಸೇರಲು ಆಹ್ವಾನಿತರಾದರು.
ಕೃತಿಗಳು
• ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಎಂ (1920), ಭಾರತ ಪುನರ್
ನಿರ್ಮಾಣ, P. S. ಕಿಂಗ್ & son, ltd, OCLC 2430680
• ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಎಂ (1936), ಭಾರತದ ಯೋಜಿತ
ಆರ್ಥಿಕತೆ, ಬೆಂಗಳೂರು: ಬೆಂಗಳೂರು ಪ್ರೆಸ್, OCLC 19373044
• ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಎಂ (1951), ನನ್ನ ಕೆಲಸದ
ಜೀವನದ ನೆನಪುಗಳು, ಬೆಂಗಳೂರು, OCLC 6459729
• ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ
(1932), ಭಾರತದಲ್ಲಿ ನಿರುದ್ಯೋಗ; ಅದರ ಕಾರಣಗಳು ಮತ್ತು ಚಿಕಿತ್ಸೆ, ಬೆಂಗಳೂರು: ದಿ ಬೆಂಗಳೂರು ಪ್ರೆಸ್,
OCLC 14348788
• ವಿಶ್ವೇಶ್ವರಯ್ಯ, ಮೋಕ್ಷಗುಂಡಂ
(1917), ಭಾಷಣಗಳು, ಬೆಂಗಳೂರು: ಸರ್ಕಾರಿ ಮುದ್ರಣಾಲಯ, ಒಸಿಎಲ್ ಸಿ 6258388
• ಹಿರಾಕುಡ್ ಅಣೆಕಟ್ಟಿನ ಎಂಜಿನಿಯರ್
• ನನ್ನ ಸಂಪೂರ್ಣ ಕೆಲಸದ ಜೀವನದ ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತ ನೆನಪು, ಸರ್ಕಾರಿ ಮುದ್ರಣಾಲಯ, ಬೆಂಗಳೂರು, 1959.