ಪ್ರದೋಷ ಪದವು ಹಿಂದೂ ಪಂಚಾಂಗದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಪಕ್ಷದ ಹದಿಮೂರನೇ ದಿನ ನಡೆಯುವ ಅರ್ಧಮಾಸಿಕ ಘಟನೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ.
ಇದು ಶಿವನ ಪೂಜೆಯೊಂದಿಗೆ ನಿಕಟವಾಗಿ ಸಂಬಂಧಿಸಿದೆ.
ಈ ಮಂಗಳಕರವಾದ ೩ ಗಂಟೆಯ ಅವಧಿ, ಅಂದರೆ ಸೂರ್ಯಾಸ್ತಕ್ಕೆ ಒಂದೂವರೆ ಗಂಟೆ ಮೊದಲು ಮತ್ತು ನಂತರದ ಅವಧಿಯು ಶಿವನ ಪೂಜೆಗಾಗಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸಮಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ.
ಈ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾದ ಉಪವಾಸ ಅಥವಾ ವ್ರತವನ್ನು
"ಪ್ರದೋಷ ವ್ರತ"ವೆಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಭಕ್ತನು ರುದ್ರಾಕ್ಷಿ,
ವಿಭೂತಿಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿ ಶಿವನನ್ನು ಅಭಿಷೇಕ,
ಗಂಧದ ಲೇಪನ ದ್ರವ್ಯ,
ಬಿಲ್ವಪತ್ರೆ,
ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ,
ದೀಪ ಮತ್ತು ನೈವೇದ್ಯದಿಂದ ಪೂಜಿಸಬೇಕು.
ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ
ಪ್ರದೋಷ ಪದದ ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ಹೀಗಿದೆ - ಪ್ರದೋಷನು ಕಲ್ಪ ಮತ್ತು ದೋಷ ಇವರ ಮಗನಾಗಿದ್ದಾನೆ. ಅವನಿಗೆ ನಿಶಿತ ಮತ್ತು ವ್ಯುಸ್ಥ ಎಂಬ ಹೆಸರಿನ ಇಬ್ಬರು ಸೋದರರಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಮೂರು ಹೆಸರುಗಳ ಅರ್ಥ ರಾತ್ರಿಯ ಆರಂಭ, ಮಧ್ಯಭಾಗ ಮತ್ತು ಅಂತ್ಯ ಎಂಬುದಾಗಿದೆ. ಪ್ರತಿ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಪ್ರತಿ ಪಕ್ಷದ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ, ತ್ರಯೋದಶಿಯು ದ್ವಾದಶಿಯ ಅಂತ್ಯವನ್ನು ಸೇರುವಾಗಿನ ಸಮಯ ಬಿಂದುವನ್ನು ಪ್ರದೋಷ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.